Đức Phật đã dạy trong tất cả các đức hạnh của con người thì đạo hiếu là hàng đầu. Vì vậy nếu phạm tội bất hiếu, con người sẽ chịu quả báo nặng nề.
1. Bất hiếu tạo nghiệp gì?
Nếu hiếu thảo được xem như đứng đầu trăm hạnh (Hiếu vi bách hạnh chi tiên) thì bất hiếu là một trọng tội (tội nặng). Đức Phật từng ví cha mẹ như hai vị Phật trong nhà là Phật Thích Ca và Phật Di Lặc.
Đức Phật từng ví cha mẹ như trời Phạm Thiên, như bậc Đạo sư ở đời. Đức Phật dạy mọi người phải biết ơn cha mẹ, hiếu kính cha mẹ, biết phụng dưỡng cha mẹ bằng điều lành và làm những gì tốt nhất, cần thiết nhất cho cha mẹ.
Cụ thể là chăm sóc đời sống tinh thần, tâm linh của cha mẹ; hướng cha mẹ đến với điều thiện, điều lành và tránh xa điều xấu ác, bất thiện; giúp cha mẹ tạo nhân duyên lành mang lại an lạc, hạnh phúc cho đời này cùng đời sau.
Đối với những người ngược đãi cha mẹ sẽ chịu quả báo, phúc báo có gây dựng bao nhiêu cũng mất hết, kiếp này không chịu hết thì sang đến tận kiếp sau. Hiếu thảo và bất hiếu đều không nằm ngoài phạm vi nhân quả.
Bất hiếu là tội nặng nhất
Phật dạy: trong muôn ngàn tội, bất hiếu là tội nặng nhất. Bất hiếu thứ nhất, tức không nghe theo giao dưỡng đúng đắn của cha mẹ. Vì vậy mà đánh mất chính mình, lâm vào ba đạo, vạn kiếp bất phục, làm những việc bất nhân bất nghĩa. Bất hiếu thứ hai là tiêu tán tiền tài của cha mẹ vào những việc vô độ khiến trời đất khó dung. Bất hiếu thứ ba là sống dựa dẫm vào cha mẹ, không chịu tự lập, khiến cha mẹ dù tóc bạc, lưng còng vẫn phải vất vả bươn chải, kiếm kế sinh nhai.
Cha mẹ là 2 vị Phật sống vĩ đại nhất trong cuộc đời mỗi người. Mẹ vất vả mang nặng 9 tháng 10 ngày, trải qua cơn đau thập tử nhất sinh để mang đến cho ta sự sống. Cha một nắng hai sương, ngày đêm lo nghĩ, hao tổn tâm lực để lo cho ta cơm ngon canh ngọt. Cha mẹ không chê con khó, nhưng con lại xấu hổ khi cha mẹ nghèo. Như vậy, có ai oán lắm thay?
Xưa nay, người bất hiếu với cha mẹ, trời không dung, đất không tha. Cha mẹ, người hy sinh cho mình nhiều nhất mà còn làm chuyện bất nghĩa, làm sao có thể khiến người khác nể phục và có quyền được hưởng công danh?
2. Câu chuyện về sự bất hiếu đáng suy ngẫm
Ở huyện bên có một thôn tên là Thượng Liễu, có một gia đình gồm hai vợ chồng chàng trai trẻ và mẹ già sống cùng nhau. Bởi vì bà lão đã già không làm được việc gì giúp hai vợ chồng người con trai, hơn nữa, bà lại thường xuyên đau ốm nên người con dâu cảm thấy rất bực bội trong lòng. Cô thường xuyên đối xử không tốt với bà, bà lão cũng biết rõ nhưng đều chịu đựng cho qua.
Vào ngày gia đình tổ chức lễ mừng thọ cho mẹ, người con trai mua một ít thịt heo về và bảo vợ làm sủi cảo cho mẹ ăn. Ai ngờ người con dâu vì oán giận mẹ chồng nên đã giấu miếng thịt heo đi, rồi lấy thứ khác thế vào trong bánh làm nhân để cho mẹ chồng ăn.
Bà cụ không hay biết gì nên khi ăn cứ nói mãi: “Nhân bánh dai thế, mẹ nhai không nổi!” Bởi vì răng lợi của bà cụ không còn được tốt nên ăn bánh mãi mà không nuốt được. Về sau sự thật bị bại lộ, rất nhiều người đều biết chuyện này. Ai cũng bàn luận về việc người con dâu này bất hiếu đến nhường nào.
Một hôm, người con dâu ra đồng làm cỏ, bỗng nhiên mây đen kéo đến đen kịt, sấm sét ầm ầm. Cô liền vội vàng cùng với một người phụ nữ khác cũng đang làm việc ngoài đồng chạy đến núp vào trong một lò gạch ở gần đó. Tuy nhiên, tiếng sấm sét cứ không ngừng nổ vang ngay trên đầu họ.
Lúc đó, người phụ nữ kia đứng tựa vào vách cửa, còn cô con dâu đứng ở bên trong. Sấm sét cứ như có mắt, không chịu rời khỏi họ. Hai người họ sợ đến hồn bay phách lạc.
Tiếng sét thứ nhất vang lên, đánh trúng ngay người phụ nữ đứng ở cửa, đẩy bà ấy ngã sang một bên nhưng chỉ là cổ bà bị thương nhẹ. Tiếng sét thứ hai lại đến, đánh trúng ngay vào người con dâu bất hiếu kia khiến cô ngã nhào xuống đất bất tỉnh. Người con dâu ấy không chết ngay mà sống được thêm bảy ngày nữa. Nhưng chỉ có cặp mắt là cử động được, bảy ngày sau thì mất. Mọi người ở các nơi đều kéo đến xem, ai cũng bảo rằng đây là ông trời báo ứng.
3. Suy niệm về lời Phật dạy về tội bất hiếu
Người xưa có câu: “Trong trăm cái thiện thì hiếu đứng đầu!” khuyên bảo chúng ta phải hiếu thảo với cha mẹ, với bề trên. Là phận làm con không chăm sóc cha mẹ khi về già đã là không tròn bổn phận, là bất hiếu và trời đất sẽ không dung tha.
Đức Phật có dạy rằng: “Từ vô lượng kiếp đến nay, chúng sanh lang thang trong nẻo luân hồi, bỏ thân này nhận thân khác, sinh đi sinh lại bao lần, sữa mẹ mà chúng ta đã uống còn nhiều hơn nước trong bốn biển”, rồi công ơn dưỡng dục của cha, đời này kiếp nay làm sao trả hết. Chữ hiếu là nền tảng của đạo đức. Gia đình là nền tảng của xã hội. Trong gia đình chữ hiếu là nền tảng để xây dựng hạnh phúc, đem đến sự an vui, an lạc cho tất cả mọi người.
Con cái có hiếu với cha mẹ, ngoài việc mang lại niềm hạnh phúc chung trong gia đình, còn mang đến cho chính mình sự an lạc, bình an. Mỗi cá nhân, mỗi gia đình trong xã hội, mỗi công dân của một quốc gia có an lạc, bình an thì xã hội, quốc gia đó mới có an lạc bình an, và mỗi xã hội, mỗi quốc gia có an lạc bình an thì thế giới của chúng ta mới được an lạc, bình an.
Đức Phật đã đưa ra tiêu chuẩn đối với một người con được gọi là hiếu đạo thì phải hội đủ cả hai mặt sự và lý. Sự là hình thức báo đáp bên ngoài, là lo lắng, chăm nom phụng dưỡng cha mẹ khỏi mọi điều thiếu thốn về vật chất; luôn tôn trọng kính lễ cha mẹ và không được làm cho cha mẹ phiền lòng. Lý là chăm lo đời sống tâm linh cho cha mẹ. Hướng cha mẹ phát khởi thiện tâm, gieo tạo phước lành, tu theo chánh đạo; là làm sao cho cha mẹ hiểu rõ đường lành, tin sâu nhơn quả, thoát ngoài vòng mê tín, ra khỏi luân hồi nghiệp báo, đạt được an lạc giải thoát trong hiện tại và tương lai.
Còn đối với những người ngược đãi cha mẹ sẽ chịu quả báo, phúc báo có gây dựng bao nhiêu cũng mất hết, kiếp này không chịu hết thì sang đến tận kiếp sau. Hiếu thảo và bất hiếu đều không nằm ngoài phạm vi nhân quả.
“Cùng tột điều thiện không gì hơn hiếu
Cùng tột điều ác không gì hơn bất hiếu”.
4. Làm người cần hiếu thảo với cha mẹ
Hiếu thảo với cha mẹ là biết vâng lời cha mẹ và làm cho cha mẹ được vui vẻ, tinh thần được an ổn; chứ không phải là nuôi dưỡng cha mẹ, cho cha mẹ áo quần đẹp để mặc, rồi cho là đã hết lòng hiếu thảo rồi! Không phải như vậy!
Thế nào là trọn vẹn chữ hiếu? Ðầu tiên mình phải biết nghe lời dạy dỗ của cha mẹ, không chống đối, không làm ngược lại lời cha mẹ. Phải hết sức cung kính nghe theo lời cha mẹ dạy; lúc đối đáp với cha mẹ thì phải hết sức “hòa nhan duyệt sắc,” nhỏ nhẹ, ngoan ngoãn. Cha mẹ sai bảo điều gì thì phải làm ngay, không được lười biếng hoặc tỏ thái độ không vui, không thích. Nếu mình có điều gì sai lầm, bị cha mẹ rầy la, thì phải hết sức vui vẻ mà tiếp nhận, không được có thái độ cứng đầu, không chịu lãnh hội lời chỉ bảo.
Trong thiên hạ, ai ai cũng muốn con cái trở nên người tốt nên mới dạy dỗ một cách nghiêm khắc. Trong Tam Tự Kinh có câu:
“Tử bất giáo phụ chi quá,
Giáo bất nghiêm sư chi đọa.”
Nghĩa là:
“Không dạy dỗ con cái là lỗi của cha,
Dạy mà không nghiêm khắc là lỗi của thầy.”
Người xưa cũng dạy rằng: Bổng hạ xuất hiếu tử! (Dưới lằn roi vọt mới đào tạo được người con hiếu thảo!)
Ðó là quan điểm thời xưa, hiện tại có nhiều chỗ không hợp thời; nhất là ở nước Mỹ này, người Tây phương chưa hề nghe qua. Bởi vì ở Mỹ người ta nói giáo dục là phải thân ái, không được đánh đập con cái, phải để cho con cái tự do phát triển! Nói tóm lại, nếu quá nghiêm khắc thì cũng không tốt, mà quá phóng túng, tùy tiện, thì cũng không tốt; mình phải giữ trung dung thì mới hợp lý.
Ông Tăng Sâm, một đệ tử của Ðức Khổng Tử, có nói rằng:
“Phụ mẫu tại bất viễn du, du tất hữu phương.”
Nghĩa là: “Khi cha mẹ còn thì mình không nên đi xa nếu đi thì phải có nơi có chỗ.” Ðại ý là cha mẹ còn sống thì con cái không nên tìm cách đi chỗ này chỗ nọ; nếu có chuyện gì cần thiết phải đi đến những nơi xa xôi, thì phải cho cha mẹ biết địa chỉ chính xác để cha mẹ khỏi lo nghĩ. Làm cho cha mẹ lo nghĩ là không hiếu thảo. Cho nên tục ngữ có câu: Nhi hành thiên lý mẫu đảm ưu. (Con đi ngàn dặm, ở nhà mẹ lo âu.) Ðó là hình dung lòng mẹ rất quan tâm đến con cái vậy.
Tâm Hướng Phật/TH!