Ngũ uẩn: Sắc, thọ, tưởng, hành, thức uẩn là gì, từ đâu mà có?

Ngũ uẩn hay ngũ ấm là chơn lý chung của võ trụ vạn vật, là sự sanh hóa, kết quả của các pháp. Không có cái chi ngoài ấm, vì chính nó là sự sanh nảy mọi vật…

Ngũ uẩn hay ngũ ấm là năm pháp cái trong võ trụ. Mỗi vật chi trên thế gian này, dầu có hình tướng, dầu không hình tướng đều thuộc về những chi tiết của ngũ uẩn cả. Năm pháp cái ấy là:

1. Sắc uẩn (hình sắc thể chất)
2. Thọ uẩn (thọ cảm ưa chịu)
3. Tưởng uẩn (tư tưởng hay tưởng tượng)
4. Hành uẩn (hành vi tức việc làm)
5. Thức uẩn (thức trí phân biệt).

Chữ uẩn là súc tích, chứa nhóm, gom kết, khối to cả thể như kho tàng. Chữ ấm là che đậy, thể rộng lớn trùm chứa (nghĩa tương tợ với chữ uẩn).

Ngũ uẩn hay ngũ ấm có ra là nương sanh bởi pháp này và pháp kia. Như đất, nước, lửa, gió nóng lạnh dung hợp sanh thọ cảm. Thọ cảm là ấm của tứ đại, nên kêu là thọ ấm, còn tứ đại là sắc ấm. Thọ ấm dung hợp với sắc ấm tứ đại mà sanh tưởng ấm. Tưởng ấm dung hợp với sắc ấm, thọ ấm mà sanh hành ấm. Hành ấm dung hợp với sắc ấm, thọ ấm, tưởng ấm mà nay sanh thức ấm. Thế là ngũ ấm nương sanh lấy nhau, vì ấm là sự sanh nảy giữa cái này và cái kia.

Ngũ ấm là chơn lý chung của võ trụ vạn vật, là sự sanh hóa, kết quả của các pháp. Không có cái chi ngoài ấm, vì chính nó là sự sanh nảy mọi vật, cũng như có nước, có bột, rồi làm thành bánh; ấm hay là uẩn đây là bánh, mà cũng là nước và bột, hay đúng hơn hết là “sự sanh nảy, sự thành tựu”, nghĩa là có bột có nước thì có bánh. Nước, bột, bánh đều ở trong sự sanh nảy, sự thành tựu.

Cho nên nói rằng: ngũ uẩn hay ngũ ấm là năm pháp cái trong thế gian võ trụ và vạn vật, vì khắp trong thế gian, võ trụ và vạn vật, đâu đâu cũng ở trong cái thể rộng lớn, súc tích, chứa nhóm, gom kết, che đậy, trùm khắp tất cả rồi.

NHƠN DUYÊN CỦA SẮC UẨN

Sắc uẩn tức là mọi vật có hình sắc trong thế gian, như: đất, nước, lửa, gió, quả địa cầu, vạn vật chúng sanh muôn loại… Có đất, nước, lửa, gió mới có quả địa cầu. Vậy muốn biết quả địa cầu từ đâu mà có, đất nước lửa gió từ đâu mà sanh, ta nên xét về nhơn duyên của sắc uẩn.

Sắc uẩn từ đâu mà có? Sắc uẩn vốn sẵn nơi không. Không là sự thay đổi không thường của quả địa cầu, khi nổi khi xẹp. Sắc uẩn không có nhơn duyên chi cả, vì nó là cái có không đầu không đuôi, tự nhiên như vậy (cũng có thể nói quả địa cầu trước kia là nhơn, sau đến lúc tan hoại là duyên, có nhơn duyên đó mới sanh ra sắc uẩn, là quả địa cầu hiện tại). Có sắc uẩn là có quả địa cầu, đất, nước, lửa, gió là nguồn gốc tạo sanh vạn vật (sắc uẩn).

SẮC UẨN ĐẾN THỌ UẨN

Đất nước vốn sẵn có mầm sống. Lâu ngày đất sanh nhựa chỉ mồ hôi, lâu biến sanh rễ cây, cỏ (và thú). Nước sanh bèo, rong, đặc lền, lâu cũng biến sanh rễ cây cỏ (và thú). Cỏ cây đã có sự biết sống khá trổi, cái biết sống này kêu là thọ cảm (nghĩa chữ thọ cảm là lần lần tự cảm ứng hay bị cảm hóa, lãnh nạp niệm cảm của giống khác). Cây nhỏ thì thọ cảm rất yếu ớt, những cây to lớn sống nhiều năm, thọ cảm được già, như ta thấy các cây to hay có thọ thần, lắm kẻ ngỡ là ma quỷ hoặc thần thánh; chính là cái thọ cảm đã già, do sự sống lâu ngày súc tích (thọ uẩn).

THỌ UẨN ĐẾN TƯỞNG UẨN

Cây sống nhiều năm thọ cảm đã già mà tập lần tưởng tượng. Khối tưởng tượng làm cho linh hồn yếu ớt kia (thọ cảm) càng cứng vững. Linh hồn đã có nên nhập thai bằng tư tưởng rất mạnh mà tượng hình động vật thành con thú. Thú có tư tưởng hay tưởng tượng và mạng kiếp kéo dài, tư tưởng ấy càng già cứng, sức khôn ngoan đựng chứa càng lúc càng nhiều. Nó đã có một linh hồn chắc thiệt. Đến đây tư tưởng đã già nhờ lâu ngày chứa nhóm (tưởng uẩn).

TƯỞNG UẨN ĐẾN HÀNH UẨN

Thú sống nhiều năm tư tưởng đã già mà tập lần hành vi. Sự hành vi làm cho linh hồn khờ dại yếu ớt kia (tưởng tượng), lần lần khôn ngoan cứng vững. Linh hồn đã khôn ngoan cứng vững nên nhập thai bằng hành uẩn, tập hình người. Người sống chung chạ trong thế gian, nhờ hành vi mà khéo xảo khôn ngoan, lần lần tấn hóa vượt trổi. Tuổi sống kéo dài, hành vi nhờ kinh nghiệm càng vững chãi, linh hồn càng khôn ngoan. Ấy là hành vi đã đến mức tối cao tột điểm, nhờ lâu ngày nhiều kiếp gom kết đủ đầy (hành uẩn).

HÀNH UẨN ĐẾN THỨC UẨN

Người sống nhiều năm tuổi, sự hành vi đã già kinh nghiệm mà lần sanh thức trí. Khiếu thức trí là cái biết già dặn kia, làm cho linh hồn càng tiến hóa đến bậc siêu nhơn loại (người vượt trổi hơn chủng loại người), cũng gọi là Trời. Từ kiếp thường nhơn đến lớp Siêu nhơn là trải qua một quãng đường dài của thức trí, tức là cái biết phân biệt, cái biết phân biệt chẳng phải chỉ trong một kiếp một đời mà có được. Nhờ trải qua ngàn vạn ức kiếp, cái biết ấy mới càng già dặn, vững chãi kết gom thành khối to cả thể như kho tàng (thức uẩn).

THỨC UẨN ĐẾN GIÁC CHƠN

Trời sống rất lâu, thức trí thông minh sáng suốt, lần đến giác chơn là tỏ ngộ chỗ thoát trần. Tâm chơn chẳng vọng, tánh giác không mê thường gọi là Phật. Phật là đấng toàn giác, toàn chơn, toàn thiện, toàn mỹ, toàn trí, toàn đức, toàn nhân; sau khi đã làm xong phận sự giáo hóa (qua khỏi lớp Trời) đến lúc nghỉ ngơi, công viên quả mãn.

Trích: Chơn Lý – Tổ Sư Minh Đăng Quang – Chơn Lý 2 – Ngũ Uẩn!